herwerkt van eerste versie 10 oktober 2016
Zien wat we doen vergroot motivatie, betrokkenheid en ontwikkelvermogen.
Samenwerken om iets te creëren verloopt vaak volgens vaste patronen: vergaderingen, voorgeschreven paden en brainstorms. Wat bedoeld is om ideeën te laten stromen, mondt uit in frustratie bij deelnemers én bij mensen die buitengesloten zijn of niet kunnen deelnemen. Waardevolle Ideeën krijgen geen plaats, de waarde van deelnemen blijft onbenut en de druk om te presteren neemt toe zonder dat duidelijk is waartoe dat leidt.
Volwaardig samenwerken vraagt iets anders. Het vraagt ruimte om te denken én de mogelijkheid om te zien waaraan je deelneemt.
Zien vóór beslissen
Wanneer mensen kunnen zien dat hun ideeën een plaats krijgen in een geheel, verandert hun houding. Ze worden bereid om samen te werken en voelen zich minder gedwongen. Zien creëert betrokkenheid.
Door situaties, op verschillende niveaus, in beeld te brengen en die beelden met elkaar te verbinden, ontstaat transparantie. Wat speelt er? Waar grijpt het op in? Wat kan beter?
Een beeld verbindt andersdenkenden: mensen uit andere organisaties, disciplines en culturen. Het maakt zichtbaar waaraan men samen werkt. Ideeën worden niet beoordeeld op wie ze uitspreekt, maar op hoe ze passen in het systeem. Dat creëert veiligheid, motivatie en focus.
Het lege-blad-principe
Beeldvorming begint niet met een oplossing, maar met ruimte.
Als je niets hebt, kan je nog alles doen.
Tijdens gesprekken over thema’s of problemen teken je de relevante elementen en hun onderlinge relaties. Met een eenvoudig vragenkader — wat, wie, waar, wanneer, waarom, hoe, hoeveel — ontstaat snel een eerste systeembeeld.
Dat beeld helpt mensen hun verhaal te plaatsen. Niemand hoeft te doen alsof hij alles weet. Door samen iets te maken ontstaat een ‘ja, en’-houding. Vanuit gezamenlijk inzicht worden betere oplossingen mogelijk voor complexe vraagstukken.
Denken door te maken
Het maakt niet uit of je start met een verhaal, een schets of een object. Nieuwe informatie krijgt telkens een plaats in het systeembeeld. Zo groeit het systeem en groeit het inzicht.
Wat je samen ziet en maakt, wekt de natuurlijke drang om ermee aan de slag te gaan. Dat leidt tot zinvol werk, werk dat ergens over gáát.
Om niet vast te lopen in één perspectief, maak je meerdere versies van hetzelfde systeem. Leg ze naast elkaar. Vergelijk. Ontdek welke optie het best past. Zolang je tekent, blijft alles mogelijk.
Verbeelding boven vorm
De kwaliteit van de verbeelding is belangrijker dan de kwaliteit van het beeld.
Veel mensen denken dat een geschetst beeld ‘te simpel’ is om serieus te zijn. Tegelijk verbeelden we ons allemaal voortdurend de werkelijkheid. Verbeelding is geen talent van enkelen, het zit in ieder van ons.
Het vraagt geen tekentalent om een systeem te verbeelden. Enkele denkpatronen en eenvoudige symbolen volstaan. Een systeem beeld is af wanneer de essentie begrepen wordt, het moet niet mooi zijn.
De kracht van het beeld
Een goed systeembeeld doet twee dingen tegelijk: het creëert focus én houdt verandering open. Het helpt mensen begrijpen waar het over gaat en biedt houvast om verder te communiceren.
De reacties zijn herkenbaar:
- “Nu begrijp ik het.”
- “Mag ik hier een kopie van?”
Voor verdere samenwerking is zo’n beeld vaak voldoende.
Zinvol werken
Als mensen na vergaderen en rapporteren niet meer weten waaraan ze bijdragen, ontbreekt het zicht op het geheel. Dan moet je niet meer uitleggen, maar laten zien.
Laat mensen deelnemen. Laat hen iets maken, ontdekken, onderzoeken.
Beeldvorming van onze verbeelding tot systemen maakt zichtbaar wat we samen kunnen ontwikkelen.